Gepubliceerd op 04-01-2023 en laatst gewijzigd op 04-01-2023 <!– door Daniël Tuijnman –>

En waarom wappie een legitieme term is om in discussies te gebruiken

Regelmatig klagen wappies over het gebruik van dat woord. Ze vinden dan dat het alleen maar een scheldwoord is. Maar is dat wel zo? En is er dan geen alternatief? Deze blogpost bekijkt die vragen.

De definitie van “wappie”

Het woord “wappie” is tijdens de corona-pandemie plotseling heel populair geworden en is in 2020 opgenomen in de Dikke Van Dale:

iem. die niet goed wijs is, iem. met bizarre, niet op feiten gebaseerde opvattingen over een bepaalde kwestie: reliwappie, viruswappie

Genootschap Onze Taal heeft in 2021 het woord wappie zelfs uitgeroepen tot woord van het jaar, en geeft als omschrijving van de betekenis:

Als zelfstandig naamwoord maakte wappie in 2020 snel opgang, vooral in de context van het coronavirus. Het werd een aanduiding voor mensen die de voorlichting van de overheid, virologen en epidemiologen niet vertrouwen, maar de ongefundeerde theorieën van niet-deskundigen wel. Samenstellingen als coronawappie, viruswappie en covidwappie zijn inmiddels ook zeer gebruikelijk.

Persoonlijk zou ik dat iets willen preciseren en het woord als volgt omschrijven:

Een wappie is iemand die pseudowetenschap volgt of bedrijft, en/of complottheorieën aanhangt of zelf creëert, in zijn meningsvorming over zaken rondom het SARS-CoV-2-virus en de COVID-19-pandemie. Een wappie vertrouwt niet het oordeel van gevestigde relevante wetenschappers, en vertrouwt ook niet de overheid, en maakt veelal geen onderscheid tussen wetenschap en politiek.

Het woord wappie is in die zin ook overdraagbaar op andere dossiers waarbij wetenschappelijke inzichten de basis vormen, zoals het stikstofdossier (“stikstofwappie”) of anthropogene klimaatverandering (“klimaatwappie”).

Is het een scheldwoord?

De omschrijving in de Dikke Van Dale komt vrij negatief over, maar zowel de omschrijving van Onze Taal als van mij zijn mijns inziens objectieve beschrijvingen van iemands activiteiten en meningsvorming. Als er een negatieve lading aan zit, dan is het omdat aan het aanhangen van complottheorieën inherent een negatieve lading zit. Maar dan is het net zo pejoratief als het woord inbreker, dat immers ook gewoon neutraal een menselijke activiteit beschrijft, en waar de negatieve lading zit in de aard van de activiteit.

Alternatieven

Zijn er dan alternatieven voor het woord wappie? De pers bezigt over het algemeen de woorden “coronacriticus” en “coronaskepticus” (en dan meestal in het meervoud), maar die termen dekken mijns inziens de lading niet.

Coronacriticus

Een coronacriticus is iemand die op de een of andere manier het (overheids)beleid kritiseert, maar dat hoeft helemaal niet op pseudowetenschappelijke gronden te zijn. Zo heeft het Nederlandse beleid, gestoeld op de aanbevelingen van het OMT, heel lange tijd het gebruik van mondkapjes afgehouden, terwijl er al best wetenschappelijke aanwijzingen waren dat die werken. Iemand die dat beleid kritiseerde is ook een criticus, en wel op goede gronden. Evenzo is Containment Nu een groep mensen die kritisch is op het overheidsbeleid omdat het huns inziens onvoldoende doet om besmettingen tegen te gaan en om kwetsbare mensen te beschermen. Ook die doen dat op goede gronden en gesteund op solide wetenschap. Deze mensen zijn evenzo critici maar precies de andere kant op dan dat wappies dat zijn.

De term “criticus” mist ook het essentiële element dat de meningsvorming plaatsvindt vanuit pseudowetenschap of complottheorie. Derhalve is deze term mijns inziens misplaatst.

Coronaskepticus

Van een coronaskepticus zou je verwachten dat de centrale eigenschap is dat hij kritisch is ten aanzien van zijn bronnen, in de zin van wetenschappelijk skepticisme zoals je dat vindt bij Stichting Skepsis en SKEPP. Maar een wappie is helemaal niet kritisch ten aanzien van zijn bronnen.

De typische wappie scheldt Marion Koopmans, met 20 jaar onderzoekservaring in virologie, uit voor veearts, en omarmt in de volgende zin de woorden van Geert VandenBossche, die 20 jaar ervaring heeft in veeartsenij en ooit eens 2 jaar projectleider is geweest bij GAVI, maar nooit origineel onderzoek gedaan heeft naar virussen of vaccins. En daarbij vraagt die wappie zich niet af, waarom VandenBossches onheilprofetie over het optreden van ADE na 100 miljoen (of inmiddels een paar miljard) doses COVID-vaccin nog steeds niet opgetreden is, en hoe (on)waarschijnlijk het is dat die alsnog gaat optreden.

In de bovenstaande alinea heb ik geen woord hoeven overdrijven. Elke wappie heeft zo zijn/haar eigen stokpaardje; maar het bovenstaande patroon blijft herkenbaar: gevestigde wetenschappers met tientallen jaren onderzoekservaring worden weggewoven, en leken en charlatans zonder enige onderzoekservaring in het relevante vakgebied worden omarmd.

Kortom, een wappie is helemaal niet skeptisch maar juist uitermate goedgelovig waar het de mensen betreft die de boodschap vertellen die hij graag hoort.

Overige termen

Andere termen die de betekenis van wappie benaderen zijn te specifiek. Een pseudowetenschapper is iemand die zelf pseudowetenschap produceert, maar de meeste wappies bedenken zelf niets maar nemen de pseudowetenschap van anderen over. Een complotdenker is specifiek weer iemand die in complottheorieën gelooft, maar niet per sé iemand die ze maakt. Bovendien komen veel wappies niet met complottheorieën aan, alleen met pseudowetenschap, om niet gelijk alle geloofwaardigheid te verliezen.

Conclusie

Het woord wappie is een legitieme term met een duidelijke omschrijving, en het heeft niet an sich een negatieve lading. Er is ook, bij mijn weten, geen fatsoenlijk alternatief voor het woord dat de lading dekt.