Jan Bonte over het Pfizer-vaccin

Gepubliceerd op 13-03-2021 en laatst gewijzigd op 18-01-2023 <!– door Daniël Tuijnman –>

Een kritische beschouwing van de blogpost van 20 december 2020 van Jan “Hommel” Bonte over het Pfizer-vaccin

Een kritische beschouwing van de blogpost van lasterneuroloog (dixit Pepijn van Erp) Jan Bonte over het Pfizer-vaccin. Dit is een bewerking van mijn eerdere Twitter-draadje van 2 januari 2021.

Toevoeging 18-01-2023: Door een reactie ben ik erop opmerkzaam geworden dat Jan Bonte zijn blogpost nogal radicaal veranderd heeft. De oudste versie die op de Wayback Machine staat is van 25-08-2021 en lijkt op het eerste gezicht identiek aan de originele blogpost.

Voor wie Jan Bonte nog niet kent: hij had al een getroubleerde opleidingsgeschiedenis, die gedocumenteerd staat in Medisch Contact. Bonte heeft een gespannen verhouding met zijn collega’s, heeft alleen tijdelijke contracten in wisselende ziekenhuizen, en heeft ook onlangs medisch journaliste Aliëtte Jonkers van Twitter af gepest.

Bonte heeft frauduleus zijn naam als auteur laten zetten boven het “PCR retraction paper” van Borger et. al. – Bonte heeft namelijk niets eraan bijgedragen. Vaccins behoren al evenmin tot zijn specialisatie als PCR.

Tot zover de karakterschets.

Bonte neemt in zijn blogpost de laatste rapportage van het Pfizer BNT162b2-vaccin, van studie C4951001, onder de loep, die mede ten grondslag ligt aan de EMA-beslissing voor een conditional marketing authorisation.

Bonte begint met een keurige uitleg hoe RNA-vaccins werken, maar eindigt met een onwaarheid:

Deze vaccinatietechniek is nieuw en werd nog niet eerder toegepast.

Dat is niet waar.

Er zijn RNA-vaccins op de markt voor dieren: zie tabel 1 van dit artikel uit Nature uit januari 2018. Er zijn ook al human trials geweest met andere RNA-vaccin-kandidaten, die nog niet zijn toegelaten; zie tabel 2.

In de volgende alinea valt Bonte over het ontbreken van kennis over lange-termijneffecten. Dit is een traditionele boeman van antivaxxers, en door deze canard in stelling te brengen lijkt Bonte zich in die hoek te scharen. Het is om drie redenen een drogreden.

1. Hoe verwacht je kennis over lange-termijneffecten van enig medicijn dat net op de markt komt?
2. Er zijn mechanismes om allerhande bijwerkingen te monitoren, zoals het LAREB in Nederland.
3. Er vallen bij vaccins eenvoudigweg geen lange-termijneffecten te verwachten. De stoffen in een vaccin – de antigenen die de immuunreactie opwekken – worden snel afgebroken. Evenzo het mRNA in dit vaccin. Monitoren ervan heeft nooit in het protocol gezeten.

Vervolgens merkt Bonte op dat er nog geen resultaten voorliggen van fase 2/3-onderzoek naar immunogeniteit. Dat is de halve waarheid: er zijn wel resultaten van de fase 1-onderzoeken naar immunogeniteit, zowel in de C4591001-studie als in de eerdere BNT162-01-studie.

Die studies zijn van bescheiden omvang, met slechts 12-15 personen per groep, maar het assessment report van de EMA laat duidelijke resultaten daarvan zien, vanaf pagina 58.

De bespreking daarvan richt zich niet alleen op antistoffen, maar ook op cell-mediated oftewel T-cell immuniteit:

Both vaccine candidates elicited clear responses (baseline vs post-dose 2).

T-cell immuniteit heeft een grotere kans lang aan te houden dan antistoffen.

En ook de dramatische reductie in aantal ziektengevallen geeft een indicatie dat de immunogeniciteit wel snor zit: dat komt ergens door, en niet door de kaboutertjes, maar door een succesvolle immuunrespons. Kortom, het ziet er positief uit voor de immunogeniciteit. En laten we wel wezen, de toelating is een Conditional Marketing Authorization, dus Pfizer moet uiterlijk over twee jaar met de eindrapporten komen die laten zien hoe lang immuniteit aanhoudt.

Bonte merkt verder op dat er nog niets bekend is over de durability, hoe lang het effect van de immuunrespons aanhoudt. Dat is nogal wiedes: als je wilt weten of na vijf jaar nog antistoffen aanwezig zijn, moet je vijf jaar wachten. Wil Bonte dat?

Vervolgens probeert Bonte de exclusiecriteria op de korrel te nemen. De eerste groep die uitgesloten is, zijn mensen die al COVID doorgemaakt hebben. Dat is logisch: die mensen hebben al een immuunrespons gehad en het vaccin sorteert dus weinig tot geen effect.

De volgende twee groepen zijn (2) mensen onder behandeling met immuunsuppressiva en (3) voorgeschiedenis met immuuncompromitterende aandoening. Bonte merkt op dat dit de mensen zijn die het meest te vrezen hebben van COVID.

Dat laatste klopt. Maar dit zijn dus mensen met een slecht of niet-werkend immuunsysteem. Hoe denk dat een vaccin, dat een immuunrespons opwekt, bij die mensen gaat werken? Dat geldt niet alleen voor een SARS-CoV-2-vaccin, maar voor elk vaccin.

Immunogecompromiteerde mensen bescherm je tegen mazelen door ze niet in contact te laten komen met mensen die mazelen hebben of kunnen hebben, dus door ervoor te zorgen dat de mensen om hen heen gevaccineerd zijn. Net zo met SARS-CoV-2.

Bonte werkt dit bezwaar – dat dus een drogreden is – niet verder uit dan een zin maar klaagt vervolgens erover dat de exclusiecriteria erg ruim omschreven waren. Ik zie dat niet zo direct en wie er dan kritiek over gehad heeft werkt hij niet uit.

Na één zinnetje over die beweerdelijke kritiek snijdt Bonte aan dat oudere mensen en mensen met onderliggende aandoeningen groter risico lopen. Dat klopt, maar wat dat met die exclusiecriteria te maken heeft blijft in de lucht hangen.

Vervolgens moeten de onderzoekers het ontgelden. Die worden betaald door Pfizer/BioNTech zelf, en daarom wil Bonte het niet vertrouwen, ook al worden de onderzoeken beoordeeld door een onafhankelijke instantie, en hij “vergeet” en passant de beoordeling door EMA en andere toezichthouders.

Bonte heeft kennelijk de laatste 100 jaar onder een steen geleefd, want dit is hoe onderzoek van nieuwe medicijnen en toelating door de FDA, EMA, MHRA, CBG enz. altijd verlopen heeft. Of vertrouwt hij geen enkel medicijn?

Gezien het grote belang van snelheid van ontwikkeling bij SARS-CoV-2-vaccins snijdt zijn klacht dat de studie-opzet alleen achteraf beoordeeld is ook geen hout. Fabrikanten hebben juist in nauw contact gestaan met autoriteiten als FDA en EMA om alles soepel te laten verlopen.

Bonte vervolgt met kritiek op de primaire en secundaire eindpunten. Hij tovert hier pardoes een Nederlands citaat uit de hoed:

Het optreden van COVID-19, middels bevestiging door een positieve uitslag op de RT-PCR.

Ik dacht dat hij een Engelstalig artikel besprak?

Als je kijkt in het EMA Assessment Report, pagina 57, dan staat daar duidelijk dat voor diagnose van COVID-19, zowel een of meer symptomen aanwezig moeten zijn als een positieve PCR-test. De bovenstaande tekst is dus op zijn minst misleidend.

Bontes kritiek op de RT-PCR-test is ongefundeerd: hij heeft zelf toegegeven dat hij er niets van afweet. Deze aanhoudende hetze tegen de PCR-test voor SARS-CoV-2 (en niet die voor mazelen, of voor influenza, of voor bof, of voor noem maar op) is uiterst onsmakelijk.

Vervolgens claimt Bonte dat de symptomen bij de mensen met COVID-diagnose door andere virussen veroorzaakt zouden kunnen zijn en komt met als “bewijs” daarvoor met een studie die een specifieke Australische PCR-testkit evalueert.

Die studie was dus helemaal niet bedoeld om te onderzoeken hoe vaak COVID-symptomen het gevolg van COVID zijn, maar om te kijken of de AusDiagnostics-kit deugt. De tabel die Bonte toont zegt dus helemaal niets zinnigs over hoe vaak symptomen door COVID of door iets anders komen.

Als het al iets zegt, dan is het dat de laatste drie kolommen overal “Not Detected” zeggen, oftewel: al die gevallen van influenza, RSV of rhino- of entero-verkoudheid hadden *geen* SARS-CoV-2-virus. De tabel spreekt zijn punt dus nog tegen ook.

Vervolgens richt Bonte zijn kritiek op de definitie van COVID-19 en bagatelliseert dit. Hieronder vallen niet alleen gevallen van “paracetamol en onder de wol” maar ook mensen die zo kortademig zijn dat ze van het naar de WC lopen al buiten adem raken.

Bovendien is het wel degelijk relevant dat ook deze ziektelast verminderd wordt. Wat Bonte onder het tapijt schuift, is dat juist in deze groep van mensen met relatief milde klachten “long covid” optreedt met maandenlang aanhoudende klachten nadat de infectie voorbij is.

Vervolgens moet de samenstelling van de proefpersonen het ontgelden en herhaalt Bonte dezelfde drogreden in net andere vorm: 18- tot 55-jarigen hebben weinig te vrezen, “het is maar een griepje” dus waarom ze opnemen? Alweer, omdat er wel degelijk risico is.

Bovendien sjoemelt Bonte met de aantallen: de aanvankelijk correcte 58% van de proefpersonen in deze leeftijdscategorie worden de volgende zin 2/3, oftewel, hij sjoemelt er 9% bij. Dat heeft geen pas.

Bonte zet dit ook alleen af tegen de IFR: een beproefde tactiek die antivaxxers ook aan de lopende band gebruiken, we kijken alleen naar de sterfgevallen en niet naar de ziektelast. Ziek zijn is kennelijk niet erg in Bontes ogen, alleen doodgaan.

Vervolgens klaagt Bonte erover dat er te weinig mensen met risicofactoren opgenomen zijn en kijkt alleen naar de tabel met de Charlson Comorbidity Index Categories, wat op 20% van de proefpersonen uitkomt. Daar ontbreekt tenminste één belangrijke risicofactor: obesitas. In het EMA Assessment Report, op pagina 76, is te zien dat het percentage proefpersonen met een comorbiditeit die risicofactor voor COVID-19 is, aanzienlijk hoger ligt, op 46%.

Bonte speculeert vrolijk dat comorbiditeit bij ouden van dagen eerder in de orde van 80% ligt, maar hij geeft daar geen getallen voor en “vergeet” ook even dat het vaccin gemaakt is voor de hele bevolking, niet alleen voor ouderen.

Bonte “vergeet” ook en passant dat de overige 42% van de proefpersonen tussen de 65 en 85 jaar oud zijn. Het vaccin is dus wel degelijk ruim uitgetest ook op deze populatie.

Vervolgens refereert Bonte aan een systematic review over de IFR van COVID-19 waarvan hij beweert dat het zijn bagatellisering van de ziektelast onder 16-55-jarigen onderstreept, maar dat hilarischerwijze in het abstract hem al tegenspreekt:

These results indicate that COVID-19 is hazardous not only for the elderly but also for middle-aged adults.

Maar Bonte weet het kennelijk ook al beter dan de auteurs van het artikel zelf. Hoe eigenwijs kun je zijn?

Bonte rekent vervolgens dat er in de leeftijdsgroep 35-54 jaar 1 à 2 mensen per 1.000 aan COVID-19 overlijden en zegt dat een vaccin wel uitermate effectief en veilig moet zijn om de prognose te verbeteren. Hij weet dus van toeten noch blazen als het om vaccins gaat.

Jaarlijks worden 400.000 kinderen van 14 maanden en 9 jaar ingeënt met BMR, om ca. 20 doden aan mazelen en 110 aan SSPE (een verlate complicatie van mazelen) per jaar te voorkomen. Jaarlijks worden ook 400.000 kinderen van 14 maanden en 14 jaar ingeënt met MenACWY-vaccin om 100 gevallen van meningokokken-W te voorkomen waarvan ongeveer een derde fataal afloopt.

Met andere woorden: de bestaande vaccinaties in het RVP beschermen al tegen ziektes die in minder dan 1 promille van de gevallen fataal zouden zijn, en zijn veilig en effectief. Een dergelijke mate van veiligheid en effectiviteit is volkomen normaal voor vaccinaties.

Bonte merkt voorts op dat de kans om te overlijden aan COVID op 45-jarige leeftijd ongeveer 1:1.000 is, en dat dit gelijk is aan de voorheen al bestaande kans om op die leeftijd te overlijden. Daarmee onderstreept hij alleen maar de ernst van COVID-19.

Hij probeert zich daaruit te redden door te zeggen dat de kans om dood te gaan daarmee niet verdubbelt. Dat klopt: het wordt niet 2 duizendste, maar 2 duizendste minus 1 miljoenste. Met andere woorden: een afrondingsfout vergeleken met verdubbelen.

Het is opmerkelijk dat hij eerder een percentage omhoog smokkelde van 58% naar 67%, en nu erover valt dat deze kans een tweeduizendste afwijkt van een verdubbeling. Dat heet selectieve verontwaardiging.

Vervolgens wijdt Bonte zich uit in twee lange paragrafen vol met ijdele en niet onderbouwde speculatie dat proefpersonen ondanks blindering toch een bias zouden hebben in het rapporteren van bijwerkingen (iets wat dus op elke medicijnstudie van toepassing zou zijn).

Dan komt Bonte terug op de uitkomsten en noemt de “lichte” gevallen irrelevant, ondanks dat dit dus ook mensen betreft die thuis met een saturatiemeter dagelijks hun zuurstof controleren of die buiten adem zijn van naar het toilet lopen.

De cijfers zijn duidelijk: 169 zieken in de placebo-groep en maar 9 in de vaccin-groep. Maar Bonte vindt die cijfers irrelevant, dat mensen ziek worden vindt hij kennelijk oké, het is pas erg als ze naar het ziekenhuis moeten. Dat is een rare houding voor een arts.

Het aantal ernstige gevallen, 4 versus 1, is statistisch niet relevant genoeg. Dat is jammer, maar het is niet anders. Bonte schijnt het nog jammerder te vinden dat er niemand in de studie is doodgegaan aan COVID-19.

Er is een voor de hand liggende manier om met een relatief kleine testgroep relevante cijfers te krijgen over ernstige ziekte: een challenge trial, waarin deelnemers eerst gevaccineerd worden en vervolgens bewust besmet. Het LUMC overweegt een dergelijke challenge trial te organiseren. Het is tekenend voor Bontes gebrek aan kennis dat hij dit niet noemt; en iets zegt me dat hij zo’n trial dan ethisch onaanvaardbaar zou vinden, gewoon om tegendraads te zijn.

Vervolgens komt hij met een berekening van het Number Needed to Vaccinate. Dat getal wat hij berekent is echter waardeloos. De proefpersonen komen uit verschillende landen, en het aantal COVID-gevallen wordt ook beïnvloed door alle maatregelen tegen verspreiding.

Overigens is dat getal dat hij berekent, 6.555, weer niet iets om verbaasd over te zijn als je iets van vaccinaties weet. Het NNTV voor meningokokken-W in Nederland is 400.000 / 80 = 5.000 .

Bonte komt vervolgens met de suggestie dat de placebo-groep getiterd had moeten worden om te kijken hoeveel mensen een COVID-infectie hadden doorgemaakt. Hij noemt dat een tekortkoming, maar zo’n onderzoek heeft helemaal niets met het vaccin te maken.

Zo’n onderzoek zou meeliften op het vaccin-onderzoek om te kijken welk deel van de bevolking al een COVID-infectie had doorgemaakt. Daar is dit onderzoek niet voor bedoeld en niet voor geschikt: om te beginnen zijn al niet alle leeftijden vertegenwoordigd. Verder komen de proefpersonen uit zes verschillende landen (VS, Argentinië, Brazilië, Zuid-Afrika, Duitsland en Turkije), dus je kan die ook niet zomaar op één hoop gooien.

Bonte bespreekt deze methodologische problemen helemaal niet maar suggereert wel dat het belang van de vaccinfabrikant om zoveel mogelijk vaccins te verkopen een rol zou hebben gespeeld om zo’n ongerelateerd onderzoek mee te laten liften.

De toon die Bonte in dit stuk aanslaat suggereert ook dat volgens hem een significant deel van de bevolking al COVID-19 doorgemaakt zou hebben en er immuun tegen geworden zou zijn. Dat wordt niet door de feiten ondersteund. Bijvoorbeeld dit artikel schat dat het aantal mensen in de VS dat op 31 augustus een COVID-infectie doorgemaakt had, rond de 26 miljoen was, dat is ongeveer 7% van de bevolking.

Wat betreft de veiligheid probeert Bonte een groot probleem te maken van de kansen om zeldzame bijwerkingen te vinden. Hij verliest daarbij ten enen male uit het oog dat er een veel grotere testgroep is dan normaal bij vaccins en dat dus zeldzamere bijwerkingen gevonden worden.

Bonte wil vervolgens kennelijk dat de placebo-groep nog langer niet ingeënt blijft om zijn mythische lange-termijneffecten te kunnen onderzoeken. Dit is onethisch; als een vaccin succesvol is, dient de onderzoeker ook de placebogroep in te enten, dat is gebruik.

Wat Bonte ermee bedoelt dat Pfizer het ethisch zou vinden om kinderen onder 12 jaar te onderzoeken, ontgaat me. Zulke jonge deelnemers zijn er niet aan het onderzoek.

Vervolgens struikelt Bonte over het gebruik van “rigorous”. Hij vindt het niet rigoreus omdat hij de cijfers van “lichte” ziektegevallen niet accepteert, tegen beter weten van de onderzoekes en de keurders bij het CBG/EMA of FDA.

Zijn opmerking dat de definitieve resultaten “nog jaren” op zich zouden laten wachten is ook een gotspe. Dit slaat weer op zijn waanidee dat een vaccin lange-termijneffecten zou kunnen hebben. En verder is hij er zelf bij dat onderzoek dat hij geleid heeft meegenomen wordt.

Bontes conclusie bestaat uit vijf vragen. Eerst vraagt hij naar het effect op het aantal ziekenhuisopnames en sterfte. Dat is een vraag die tot dusver nooit bij een fase 3-trial beantwoord is, onderzoek gaat normaliter niet verder dan immunogeniciteit.

De tweede vraag, het effect op de lange termijn, is zoals eerder gezegd een canard. Er is geen enkele reden te veronderstellen dat er lange-termijneffecten zouden zijn. Evenzo vraag 3 over de veiligheid op lange termijn.

Bij vraag 4 poneert hij dat auto-immuunaandoeningen op de lange termijn zouden kunnen optreden. Dit is pertinent onjuist, en dus is de hele vraag irrelevant.

Vraag 5, in hoeverre het vaccin niet alleen ziekte tegengaat maar ook besmetting van derden, is inderdaad een interessante open vraag. Ook hiervoor zou een challenge trial een mogelijk middel zijn om dit te beantwoorden.

Bonte eindigt met een huichelachtige tirade over een “massaal vaccin-experiment” waarbij hij onder tafel schuift dat er sinds het Salk polio-vaccin niet zulke massale proeven zijn gedaan met een vaccin voor het op de markt kwam.

Zijn speculatie dat het “uitermate risicovol” is, wordt ook niet ondersteund door de ervaringen die er al zijn met RNA-vaccins. Van nieuwe techniek galoppeert hij snel door naar “haast en onzorgvuldigheid” waarbij hij refereert aanonvergelijkbare historische gebeurtenissen.

Uiteraard haalt Bonte Pandemrix van stal, zoals elke antivaxxer doet, zonder het hele plaatje te schetsen. Pandemrix had, net als het H1N1-virus zelf, een eiwit dat bij een bepaalde genetische mutatie narcolepsie triggerde.

Bonte noemt ook het Mexicaanse griepvirus “een van de meest benigne”, hetgeen ook een halve waarheid is: het oorspronkelijke virus dat in Mexico opdook was wel degelijk virulent, maar het muteerde naar een ongevaarlijk virus voor het de oceaan overstak.

Het is dus ook een gotspe dat Bonte claimt dat artsen en politici hun geschiedenis vergeten, waar hij zelf kwistig bezig is de geschiedenis te vervalsen.

In zijn laatste paragraaf bakt Bonte ze heel bruin door @RolandPierik, @MarcelFVerweij, @Gert_van_Dijk, @brigittoebes en @MartinBuijsen te betitelen als “vaccin-fascisten” en te verwijten dat zij mensen zouden willen dwingen zich te laten vaccineren.

De eerste drie hebben ervoor gepleit dat iedereen zich vooral laat vaccineren en hebben beargumenteerd dat het gerechtvaardigd zou zijn om bepaalde activiteiten alleen open te stellen voor mensen die gevaccineerd zijn. Maar dat is geen dwang.

Het is helemaal een gotspe dat Bonte ze verwijt de materie niet te kennen. Het moge uit de bovenstaande bespreking duidelijk zijn dat het juist Bonte is die zich eens in de materie moet verdiepen en zaken eerlijk moet voorstellen.

Het is ook vrij ongeloofwaardig dat Bonte nu spreekt over “andere vaccins die hun […] werkzaamheid wel hebben bewezen”: zijn blogpost zit doorspekt met argumenten en drogredenen die aan antivaxxers zijn ontleend. Het lijkt er sterk op dat Bonte zelf ook antivaxxer geworden is.