Is Colin van der Heiden een antivaxxer?
Gepubliceerd op 23-04-2021 en laatst gewijzigd op 23-04-2021 <!– door Daniël Tuijnman –>
In zijn column in de Trouw van 24 maart 2021 haalt klinisch psycholoog Colin van der Heiden het ene na het andere antivax-argument uit de kast
In de Trouw van 24 maart 2021 staat een opiniestuk van Colin van der Heiden, klinisch psycholoog en bijzonder hoogleraar aan de Erasmus Universiteit, waarin hij Hugo de Jonge hekelt nepnieuws te verspreiden over COVID-vaccins. Verkoper Erik van der Horst van de “Keuringsdienst van Waarheid” grijpt deze column aan om te roepen dat ik debunkt zou zijn. Laten we eens kijken naar de claims van Van der Heiden.
Van der Heiden claimt dat de beweringen van De Jonge dat de vaccins “uit en te na getoetst” zijn en veilig zijn, niet zouden stroken met de waarheid. In de eerste plaats claimt hij dat er onvoldoende bekend zou zijn over bescherming tegen infectie en tegen transmissie. Dat is niet waar. In deze blogpost haal ik drie onderzoeken daarover aan, uit de praktijk. Onderzoek hoe goed een vaccin werkt tegen transmissie is sowieso niet mogelijk in het soort proeven dat gedaan wordt vóór toelating, dat kan alleen in de praktijk of in een challenge trial.
Ook als een vaccin niet zo goed tegen infectie beschermt (zoals het AstraZeneca-vaccin lijkt te doen) betekent dat niet dat het daarmee waardeloos is, integendeel: het houdt wel mensen uit het ziekenhuis.
Vervolgens stelt Van der Heiden:
Of de vaccins voldoende beschermen tegen mutaties van het virus is ook nog niet helemaal duidelijk.
Tot nog toe wijst alles erop dat de nu op de markt zijnde vaccins beschermen tegen de nu bestaande mutaties; alleen AstraZeneca zou een probleem kunnen hebben met de Zuidafrikaanse variant. Maar hoe denkt Van der Heiden een vaccin te testen tegen een mutatie die nog niet opgetreden is? Alle mutaties waarover gesproken wordt zijn pas ontstaan nadat de vaccins ontworpen zijn. Dit is geen argument dat de vaccins niet goed getest zouden zijn, noch dat ze niet veilig zouden zijn.
Vervolgens klaagt Van der Heiden erover dat er niets bekend is over lange-termijneffecten. Dit is een typisch antivax-argument. Zoals ik in eerder gelinkte blogpost al schreef:
De mythische boeman van de lange-termijnbijwerking is een antivax-argument par excellence. Er is nog nooit een vaccin geweest dat lange-termijnbijwerkingen had en er is ook geen plausibel mechanisme hoe die zouden kunnen optreden.
Van der Heiden claimt verder dat mensen boven de 75 jaar en onder de 16 jaar niet vertegenwoordigd zouden zijn in de proeven. De groep boven de 75 jaar is inderdaad ondervertegenwoordigd maar niet afwezig: bij Pfizer 4,4% van de proefpersonen, bij AstraZeneca 2,8% en bij Moderna 6,2%, in vergelijking met 8,4% van de Nederlandse bevolking. Misschien moet Van der Heiden de farmaceuten eens vertellen hoe ze in die leeftijdsgroep effectiever kunnen recruteren, of is Van der Heiden zo gemakzuchtig om voor zijn eigen onderzoeken te recruteren uit de studentenpopulatie?
De leeftijdsgroep onder 16 jaar is niet vertegenwoordigd en de vaccins zijn ook niet daarvoor toegelaten. Dat is doodnormaal: je test je vaccin eerst op volwassenen, voordat je het op kinderen gaat testen. Dit argument slaat dan ook kant noch wal.
Datzelfde geldt voor de “klacht” van Van der Heiden dat immunogecompromitteerde mensen niet tot de proefpersonen behoorden. Als Van der Heiden ook maar enige basale kennis over vaccins tot zich genomen had, had hij begrepen dat je zulke personen in eerste instantie uitsluit van proeven, en dat het er veelal op neerkomt dat ze ook van een vaccin geen immuniteit opbouwen en beschermd moeten worden door de groepsimmuniteit.
Van der Heiden komt vervolgens met de canard dat de toegelaten vaccins experimenteel zouden zijn, omdat de toelating voorwaardelijk is. Ik heb in deze eerdere blogpost al betoogd dat dit onjuist is.
De toegelaten SARS-CoV-2-vaccins zijn getest met groepen proefpersonen die enkele tienduizenden mensen groot zijn, en inmiddels in de praktijk toegepast op miljoenen mensen; dat is meer dan menig medicijn ooit haalt. Daarbij zijn inmiddels na het verschijnen van Van der Heidens column, heel kleine problemen geconstateerd bij de vaccins van AstraZeneca en Johnson&Johnson met een zeldzame vorm van trombose, die pas aan het licht kwamen nadat miljoenen doses waren toegediend. Om het in perspectief te plaatsen: de kans om daaraan te overlijden is kleiner dan de kans om onder de tram te komen.
De Jonge heeft helemaal niet zijn plicht om juiste informatie te verschaffen verzaakt. Van der Heiden beticht hem hier onheus van, en tapt daartoe uit een antivax-vaatje met zijn non-argumenten.
Kijk, dit is nou hoe fileren eruit ziet…..
Beste Daniel,
Helaas kwam je stukje me pas deze week onder ogen, anders had ik natuurlijk eerder gereageerd.
Net als jij op een aantal uitspraken van mij ingaat, heb ik ook wel wat aan te merken op uitspraken die jij doet.
Maar eerst iets over de teneur van het stuk. Je site heet natuurlijk ‘Daniel debunkt’, dus je hebt er mogelijk baat bij uitspraken verkeerd te citeren cq te misinterpreteren. Dat is jammer; als je wilt debunken, moet je dat wel feitelijk doen. Het lijkt er in elk geval op dat je me graag als antivaxxer wilde typeren. Maar het kan ook zijn dat je de strekking van het stuk niet begrepen hebt. En die was: er is nog zoveel onbekend (zeker destijds) dat je niet al te stellige uitspraken kunt doen over de werkzaamheid en veiligheid. En dus pleitte ik voor zorgvuldige informatie door onze minister; wat is bekend, maar wat is ook niet bekend. Zo hoort dat m.i.
Maar laten we eens naar jouw claims kijken:
– je schrijft dat onderzoek naar hoe goed vaccins werken tegen transmissie niet mogelijk is in het soort proeven dat gedaan wordt voor toelating. Daar ben ik het mee eens. Maar dat is ook niet wat ik beweerde. Mijn punt was dat er (logischerwijze) nog veel onbekend is, waaronder dus dit. En als er nog veel onbekend is, moet je dat ook gewoon zeggen (als minister ipv boude beweringen te doen)
– daarna stel je dat ook als een vaccin niet zo goed werkt het niet waardeloos is. Maar dat beweer ik ook nergens. Ik vrees dat je dat interpreteert vanuit je vooringenomenheid dat ik een antivaxxer ben (wat ik dus niet ben). Maar het staat nergens, en ik suggereer het niet eens. Ik wilde dat er juiste informatie gegeven zou worden; wat bekend is, maar ook wat niet bekend is. Ipv een soort propaganda, waarin alleen gesteld wordt dat vaccins effectief en veilig zijn.
– het volgende punt is de kwestie van mutaties. Je vraagt hoe ik denk een vaccin te testen tegen nog komende mutaties. Ook hier ga je voorbij aan het punt dat ik wilde maken. Onze minister ziet al heel lang vaccins als de enige uitweg uit de crisis. Dat is een m.i een nogal beperkt uitgangspunt. Want wat als de vaccins minder goed (zouden) werken tegen mutaties, waarvan bekend was dat die zouden komen (corona is tenslotte een muterend virus). En van influenza (eveneens een muterend virus, dat ook door de lucht overdraagbaar is) is bekend dat we het met vaccins niet weggekregen hebben. Maar daar leken de beleidsmakers geen enkele rekening mee te houden, het vaccin was de uitweg. Er leek (en lukt) geen plan B te zijn.
– dan kom je op het punt van de lange termijn effecten. Maar je gaat in je ‘debunk’ in op lange termijn bijwerkingen. Maar ik heb het over de effecten, de werkzaamheid dus. En inmiddels weten we dat die werkzaamheid na twee maanden best snel afneemt (vandaar de boosters).
– dan het punt dat mensen boven de 75 en onder de 16 niet vertegenwoordigd waren in de proeven. Je somt mbo percentages per onderzoek op dat dat de groep ondervertegenwoordigd was, maar niet afwezig. Hiermee suggereer je dat ik stel dat ze afwezig waren. Maar ik schrijf dat ze niet of nauwelijks vertegenwoordigd waren; en de percentages die je zelf presenteert bevestigen dat. Vervolgens stel je dat ik dan maar moet aangeven hoe de farmaceuten in die groep moeten rekruteren (en daarna speel je ook nog op de man; erg flauw): maar ook hier mis je totaal het punt. Ik hoef dat niet uit te leggen. Het is geen kritiek, maar een vaststelling. Een belangrijke risicogroep zijn ouderen. En over de effectiviteit bij juist die groep kon destijds niet zoveel gezegd worden, omdat ze niet of nauwelijks in de onderzoeken betrokken waren. Dus wederom: er is belangrijke informatie nog niet bekend! En dat was precies het punt van mijn stuk. Maar die nuancering heb ik nergens gehoord van De Jonge; alleen maar dat ze werkten en veilig waren.
– hetzelfde geldt voor het punt dat immunogecompromitteerde mensen in eerste instantie uitgesloten worden van onderzoek. Volkomen logisch zoals je stelt, volledig mee eens; maar ook van deze belangrijke risicogroep waren dus geen gegevens over de werkzaamheid bekend. En dat is nu precies het hele punt dat ik wilde maken: er waren dus vooral gegevens bekend van groepen die niet tot de risicogroepen voor een ernstig beloop van corona behoren. En in de wetenschap naar effectiviteit kun je simpelweg niet generaliseren naar groepen die niet in de onderzoeken betrokken waren. En als dat ook nog eens hele belangrijke doelgroepen zijn (ouderen en immunogecompromiteerden) dan is enige terughoudendheid over de werkzaamheid van vaccins best op zijn plaats. Om definitievere conclusies te kunnen trekken is dan gewoon meer onderzoek nodig. Niks nieuws onder de (wetenschappelijke) zon.
– het woordspelletje over ‘ experimenteel’ laat ik voor wat het is. Ik denk dat we daar een verschillende definitie van hanteren. Maar ik vind het prima ze niet experimenteel te noemen. Dat was niet echt mijn belangrijkste punt.
Ik zou het waarderen als je de sportiviteit op kunt brengen te reageren. Ik ben benieuwd naar je reactie.
Beste Colin,
Dank voor je uitgebreide reactie. Uiteraard reageer ik daar graag ook weer op.
1) Je vindt dat De Jonge niet had mogen zeggen dat de vaccins “uit en te na” getest zijn omdat niet bekend is hoeverre ze transmissie tegengaan. Ik betoogde dat je met de proeven voor toelating dat niet kan meten, en daarin gaf je mij gelijk. Daarmee zijn ze wel “uit en te na” getest, want het soort tests waarmee je wel effectiviteit tegen transmissie kan testen zijn ethisch een probleempje.
2) Wat wil je precies van De Jonge over effectiviteit? Dat hij elke keer citeert hoeveel procent ziekte een vaccin tegengaat? Ten tijde van je stuk in de Trouw was van in ieder geval Pfizer en Moderna allang duidelijk uit ook de praktijk dat ze >90% ziekte tegengaan. Er zijn verdomd weinig vaccins die daaraan kunnen tippen.
3) De Jonge heeft hier misschien overdreven, maar ik durf rustig te stellen dat vaccins een essentieel onderdeel zijn van bestrijding. Ik merk op dat er nog steeds geen variant is opgedoken waar de vaccins machteloos tegen zijn. Daarom krijgen we boosters: omdat de vaccins nog steeds werken tegen de Delta-variant, maar in mindere mate.
4) Wat betreft lange-termijneffecten moet je echt even je stuk herlezen. Je schrijft:
“Voor de veiligheid van vaccins geldt hetzelfde als voor de werkzaamheid: er is nog onvoldoende bekend, zeker voor de langere termijn. Want die is simpelweg nog niet onderzocht.”
Dat gaat wel degelijk over lange-termijneffecten. Die zijn er nog nooit geweest bij een vaccin, en in de richtlijnen van de EMA voor (conventionele) toelatingen van vaccins staat ook dat ze niet langer dan 2 maanden gevolgd hoeven te worden.
Iemand die dit argument ter tafel brengt, is in mijn optiek (1) hetzij een antivaxxer, (2) hetzij heel slecht geïnformeerd. Take your pick. Bij optie (2) mag je uitleggen waarom je dan de kolommen van een gerespecteerd landelijk dagblad zoekt.
5) Wat betreft de ondervertegenwoordigde leeftijdsgroepen: er waren geen deelnemers onder 16, maar de vaccins zijn dan ook in eerste instantie niet voor die groepen toegelaten. Inmiddels zijn ze toegelaten voor 12+ en in de VS zelfs voor 5+, omdat er aanvullende onderzoeken gedaan zijn. Dit is de gebruikelijke gang van zaken, dus ik snap niet waarom je 16- er weer bij haalt.
Wat betreft 75+: van de Nederlandse bevolking is 8,4% 75+, van de proefpersonen bij AZ, Pfizer en Moderna respectievelijk 2,8%, 4,4% en 6,2%. Dat is grofweg een kwart, een half en drie kwart van wat het zou moeten zijn. Dat zijn altijd nog serieuze aantallen, ik noem dat niet “nauwelijks vertegenwoordigd”.
6) Je beweert nu dat “er waren dus vooral gegevens bekend van groepen die niet tot de risicogroepen voor een ernstig beloop van corona behoren.”
Dat is onjuist. In het EMA assessment report van het Pfizer-vaccin is te lezen dat 40% van hun proefpersonen tot een risicogroep behoorde. Immunogecompromitteerden zijn een heel kleine groep waarbij sowieso weinig effect van een vaccin te verwachten is; dit in tegenstelling tot mensen met obesitas, met diabetes, enz., die wel in ruime mate voorkwamen in de proeven.
7) Ik vind de discussie over het woord “experimenteel” helemaal geen woordspelletje. Door ze experimenteel te noemen, impliceer je dat iedereen die een COVID-vaccinatie krijgt een proefpersoon is en als zodanig informed consent moet krijgen en alle gezeur over de Code van Neurenberg die daar weer bijkomt. Je maakt zelf zulke opmerkingen niet, maar je verschaft hiermee wel aan antivaxxers ammunitie om dat argument te maken, ondersteund door jouw beweringen. Dat maakt je op zijn minst een collaborateur met antivaxxers. Ik kan me er niet zoveel bij voorstellen dat je de antivax-hetze over “experimenteel” ontgaan zou zijn.
Hier past ook wel wat meer boetekleed in plaats van smoesjes, zeker nadat je zowel door Frank Leeman van BNR radio:
https://www.bnr.nl/podcast/factgurus/10441733/verspreidde-hugo-de-jonge-wel-of-geen-fake-news
en door Aliëtte Jonkers en Bernard Leenstra in Trouw hierover uitgebreid de maat genomen bent:
https://www.trouw.nl/opinie/wetenschapscommunicatie-is-geen-meningenspelletje~b4c0b8c2/
Zowel de tests als de honderden miljoenen vaccins die in de praktijk gezet zijn (waren ten tijde van je stuk) wijzen uit dat de diverse vaccins veilig en effectief waren, dus ik zie geen kwaad in de soundbytes van De Jonge. Je kan moeilijk van hem eisen dat hij elke keer een verhaal met allerlei mitsen en maren ophangt. Die kleine versimpeling is onvergelijkbaar met het verzonnen nepnieuws van Wybren van Haga waarmee je je stuk begint.
Ik zie echter vooral als strekking van je stuk dat het munitie geeft aan wappies en antivaxxers, die kunnen zeggen: kijk, die prof is het met ons eens. Ook als dat niet je bedoeling was – waar ik van uitga – is dat verwijtbaar want dat had je kunnen en moeten voorzien.
Wappies en antivaxers (en wat daar tegenaan hangt) wantrouwen de “mainstream-media” ten zeerste. Het zijn echte sceptici, die zich geen oor laten aannaaien. Daarentegen hebben ze veel vertrouwen in diverse alternatieve informatiekanalen. Maar wanneer ze in diezelfde mainstream-media een artikel of opiniestuk vinden wat in hun kraam te pas komt, wordt het feit dat ze dit in de “mainstream-media” vonden voor hen wonderlijkerwijze een extra reden voor de geloofwaardigheid van dat artikel of dat opiniestuk. Het spreekt zich dus ook onmiddellijk rond: ” geweldig stuk laatst van ene professor x, laatst in Trouw, die óók zegt dat het vaccin experimenteel is.” Het artikel wordt direct onder gelijkgestemden gedeeld per mail of per app. Zo zal dat dus ook gegaan zijn met het boven besproken artikel van meneer Van der Heiden in Trouw.
PAS OP. volgende booster van Pfizer!.
Nou en?
Dit is misschien geen reactie op deze blogpost, maar ik heb een paar vragen en ik zie even niet waar ik ze anders moet stellen.
1)mijn eigen ervaringen met drie vaccinaties waren dat ik er doodziek van werd. Ik zou zelf bijna! zeggen: zieker dan het medicijn zelf. graag je reactie.
2) Alle vaccinaties van meer dan 40 jaar geleden werken nog. Waarom moet ik me nu in twee jaar vijf, volgende week zes keer laten vaccineren?
3) Ondanks een paar vaccinaties krijgen mensen toch nog Covid. ???
Dan vraag ik me toch af: ga ik voor de zesde prik?
En néé, ik ben géén wappie.
1) Dat je er zieker van geworden bent dan je van COVID zou zijn, kun je niet zo zeggen. Je bent een paar dagen goed ziek ervan geweest, maar daarna was het over. Van COVID ben je veel langer ziek, met ook het risico op Long-COVID. Ik sprak net vanochtend een vriend die in maart COVID gehad heeft en nog steeds niet weer full-time aan het werk is.
2) Dat klopt niet. Je tetanus-vaccinaties werken ook niet meer na 10 jaar, als je nu bij de eerste hulp komt met een diepe wond, krijg je een vaccinatie en misschien ook antistoffen. Je kinkhoest-vaccinatie werkt ook niet meer, na een jaar of 5-10. Maar de kinkhoest-bacterie circuleert nog genoeg dat je waarschijnlijk elke vijf jaar een infectie hebt opgelopen die als “natuurlijke booster” fungeert. Van je bof-vaccinatie (als je die gehad hebt) is het ook twijfelachtig of hij het nog doet.
Het probleem met COVID is dat er een hoogst besmettelijke variant is ontstaan en dat de incubatietijd relatief kort is, dus dat het immuunsysteem bij lagere antistof-spiegels weinig tijd heeft om antistoffen bij te maken voordat je symptomen krijgt.
3) of je voor een zesde prik gaat moet je uiteindelijk zelf bepalen, maar (1) de laatste vaccinatie heb je geen centje pijn van gehad, en (2) het krikt wel je niveau van antistoffen op waardoor je beter beschermd bent tegen infectie en ziekte.
oeps.
bij 1) moet het woord medicijn vervangen worden door de ziekte natuurlijk.
Als ik goed lees vind ik de rest van de antwoorden op mijn vragen ergens tussen je blogposts.
Toch zou ik een reactie fijn vinden.
!!=> wel graag vriendelijk blijven en niet op de vrouw spelen. Verder heb ik zoals je weet wein8g kennis van deze materie. Jij bent mijn vraagbaak op dit gebied.