FAQ vaccins: gentherapie

Gepubliceerd op 18-07-2022 en laatst gewijzigd op 08-08-2022

Zijn vaccins (of een bepaald type vaccins) gentherapie?

De bewering dat bepaalde vaccins gentherapie zouden zijn, is heel recent en dateert pas vanaf de corona-pandemie. Deze bewering wordt gedaan voor twee types vaccins, waarvoor ik aparte FAQ-pagina’s heb:

• FAQ: zijn vectorvaccins gentherapie? (komt nog)
• FAQ: zijn RNA-vaccins gentherapie?

waarbij vooral de laatste bewering populair is.

Zie ook de volgende algemene artikelen over gentherapie:

• De spoedwetgeving over gentherapie

Wat is gentherapie?

Om de vraag te beantwoorden of bepaalde vaccins gentherapie zijn, moeten we het eerst eens zijn over een omschrijving van wat gentherapie is. De website van Pfizer zegt:

Gentherapie is een medische behandeling waarmee je DNA wordt aangepast

Dat is de meest kernachtige omschrijving die ik ben tegengekomen, en waar de meeste andere omschrijvingen mee overeenkomen. Op de website van het UMCU lezen we:

Paul van der Valk: ‘Gentherapie is een medische behandeling die de genetische code, ook wel bekend als DNA, kan aanpassen.

Op de website van Novartis wordt het als volgt beschreven:

Gentherapie behandelt aandoeningen door genen te veranderen, te vervangen, te inactiveren of toe te voegen. Bij gentherapie wordt nieuw DNA in de cellen van een mens gezet.

Andere websites geven minder precieze omschrijvingen. Bij Nemo Kennislink heet het:

Gentherapie is de overdracht van nieuw erfelijk materiaal naar de cellen van een individu met een therapeutisch voordeel als resultaat.

waarbij niet wordt geëist dat het nieuwe erfelijke materiaal geïntegreerd wordt in het bestaande DNA. Zo’n omschrijving opent dan ook de deur om “klassieke” levend-verzwakte vaccins, zoals het mazelenvaccin, gentherapie te noemen; immers, dan wordt ook nieuw erfelijk materiaal (het RNA van de mazelenvirussen in het vaccin) ingebracht in de cellen. Ook zou elke doorgemaakte infectieziekte onder deze definitie kunnen vallen omdat de verworven immuniteit dan als “therapeutisch voordeel” kan tellen.

Waarom is de vraag relevant?

De vraag is relevant, omdat gentherapie een “scare word” is. Gentherapie is eng, gentherapie is (nog) experimenteel, en voor je het weet, groeit er na vaccinatie een tweede hoofd en een derde arm uit je lijf. Dat laatste is dus niet het geval, omdat geen van deze vaccins het menselijk DNA van de patiënt veranderen.

Eigenlijk is dus de vraag “zijn deze vaccins gentherapie” niet zo heel erg relevant. De relevante vraag is: veranderen deze vaccins permanent het DNA van de patiënt? Het antwoord daarop is: nee.

Deze beide “nieuwe” types vaccins brengen weliswaar nieuw genetisch materiaal in in het lichaam van de patiënt, dat op zijn beurt eiwitten produceert van het virus waar het tegen moet beschermen. Maar dat doen “klassieke” vaccins als het levend-verzwakte mazelenvaccin, of het pokkenvaccin, óók; en daar was niemand bang voor. Noch vectorvaccins, noch RNA-vaccins, veranderen permanent het DNA van de patiënt of zelfs maar het DNA in bepaalde cellen van de patiënt. En dat is de vraag waar het werkelijk om draait.