Rob Elens bij Op1, 17 mei 2020

Gepubliceerd op 28-02-2021 en laatst gewijzigd op 11-03-2021 <!– door Daniël Tuijnman –>

Elens blijft, tegen beter weten in, beweren dat HCQ bewezen werkt. Hij lijkt ook zin te hebben alle maatregelen aan zijn laars te lappen.

Nu Rob Elens weer in het nieuws is, is een goede gelegenheid om even terug te kijken wat hij eerder allemaal heeft gezegd. Dat gaat namelijk een stukje verder dan het promoten van hydroxychloroquine.

In deze post kijken we naar zijn uitlatingen bij Op1 op 17 mei 2020. Gelukkig zat Ab Osterhaus erbij voor het nodige weerwoord. Het betreft het tweede onderwerp, vanaf 04:30 minuten, dat begint met discussie met Osterhaus en Vonhof over versoepeling van maatregelen.

Lapt alles aan zijn laars?

Vanaf 08:20 opent Jeroen Pauw het gesprek met Elens met de opmerking dat Elens hem de hand wilde geven, en vraagt of hij alle maatregelen aan zijn laars lapt. Daarop noemt Elens zichzelf een “verstandig persoon”, en vervolgt met de claim dat als mensen maar zink- en vitamine D-supplementen nemen, en als ze toch ziek worden, in de eerstelijn hydroxychloroquine krijgen, er niets aan de hand is.

In de eerste plaats is dit een hoogst merkwaardige houding voor een arts. Een arts zou boven alles moeten gaan voor preventie: het voorkomen van ziekte, maar het maakt Elens kennelijk niet uit of hij andere mensen besmet, of door anderen besmet wordt. Er valt weinig verstandigs te bespeuren aan zo’n nonchalante houding ten opzichte van de verspreiding van een nieuw virus.

In de tweede plaats is er geen enkel bewijs voor zijn claims. Er is geen bewijs of zelfs maar aanwijzing dat mensen te weinig zink binnen krijgen of dat meer zink helpt in de weerstand tegen COVID-19. Van vitamine D is bekend dat bepaalde bevolkingsgroepen daarin een deficiëntie hebben, maar dat wil niet zeggen dat iedereen maar moet gaan supplementeren of dat dat helpt.

Dat hydroxychloriquine in de eerstelijn – bij de huisarts dus – zou helpen, berust ook alleen maar op het anecdotische “bewijs” van Elens en eventueel dat van zijn Amerikaanse collega Vladimir Zelenko, die eerst voorspelde dat in zijn stadje 90% van de bevolking besmet zou zijn of worden, en uiteindelijk met een paper kwam waarin slechts 141 patiënten geanalyseerd worden, met een veel later erbij verzonnen controlegroep.

Lichamelijk onderzoek

Op tijdstip 9:00 minuten vraagt Pauw hierover door, en dan zegt Elens dat hij weliswaar de neiging heeft een hand te geven, maar dat hij zich weet in te houden. Maar dan komt z’n patiënt de spreekkamer in, en dan moet hij hem/haar lichamelijk onderzoeken… Hij vindt het moeilijk om vol te houden geen hand te geven omdat hij de patiënt toch lichamelijk gaat onderzoeken.

Osterhaus merkt beschaafd op dat Elens toch lang niet elke patiënt lichamelijk onderzoekt. Inderdaad, als Elens werkelijk bij elke patiënt tevoren zou weten dat hij die lichamelijk gaat onderzoeken, zou hij een geval zijn voor inspectie en politie op verdenking van seksueel misbruik. Ik denk eerder dat Elens dit als een kutsmoes gebruikt om zich niet aan de regels te hoeven houden.

Osterhaus merkt terecht op dat social distancing, geen handen geven en handen wassen belangrijke, en banale, maatregelen zijn die de verspreiding van het virus tegengaan. Een kind van vijf snapt dat nog, maar Elens is het daar kennelijk niet mee eens.

Na een intermezzo over human challenge trials met Ruud Maalderink komen we op 12:50 terug bij Elens met de vraag hoe hij ertoe kwam.

Zelenko

Elens vertelt dat hij zijn eerste 25 COVID-patiënten “instuurde” naar het ziekenhuis en dat daarvan overleden. Hij claimt ook dat daarna het ziekenhuis “dicht was”. Dit is een opmerkelijke claim; dat er voor COVID-patiënten geen plaats was in een ziekenhuis zou toch het nieuws gehaald moeten hebben. Daarna is Elens op het internet gaan zoeken en kwam bij Vladimir Zelenko uit, de chassidische dorpsdokter met Messiascomplex uit de chassidische nederzetting Kiryas Joël in upstate New York, die het oor van Trump had gevonden. Toen heeft Elens diens behandeling, een combinatie van hydroxychloroquine (HCQ), zink en azitromycine, overgenomen, en zie: de tien patiënten die hij hiermee behandelde genazen allemaal. Hij beweert daarbij ook dat hij die tien patiënten in “zijn eigen lab” positief had getest voor COVID-19 omdat de GGD geen testcapaciteit had – alweer een opmerkelijke claim. Daarna kwam iemand van de Inspectie en die verbood hem verder te gaan met deze behandeling.

Dit verhaal zit vol met vraagtekens.

• Ziekenhuis had opnamestop?
• GGD had geen testcapaciteit?
• Hoe betrouwbaar was Elens’ “eigen lab” in testen op COVID-19?
• Hoe vergelijkbaar zijn die twee patiëntengroepen?
• Waarom organiseerde Elens niet een controlegroep?

Elens heeft dit ook nooit goed gedocumenteerd, voor zover ik weet. Net zoals Zelenko is hij wat gaan proberen maar heeft, anders dan Zelenko nooit het lef gehad zijn case studies te publiceren.

Het valt Elens ook te verwijten dat hij tijdens deze Op1-uitzending niet al zijn bedenkingen had bij Zelenko’s verhalen, waarin iedere keer het aantal patiënten kromp. De New York Times had op 1 mei ook kritische berichtgeving over Zelenko en diens claims.

Geen onderzoek

Rond 14:28 vraagt Fidan Ekiz hoe Elens zo zeker weet dat zijn patiënten zijn genezen door zijn cocktail. Ze voegt toe dat uit klinische tests gebleken is dat je dat niet kan stellen. Elens moet toegeven dat er geen gerandomiseerd dubbel-blind onderzoek is. Maar even later zegt hij wel ¨ik weet dus wat ik moet doen, maar ik mag het niet” en hij voegt toe dat er instanties zijn – SWAB, NHG, RIVM – die dit geneesmiddel blokkeren voor de eerste lijn.

Veilig middel?

Vanaf 15:30 betoogt Elens dat HCQ een heel veilig middel is omdat er minder bijwerkingen van gemeld zijn bij het Lareb dan van paracetamol. Dat is een drogreden. HCQ is alleen verkrijgbaar op voorschrift en wordt alleen voorgeschreven voor ernstige aandoeningen: lupus en reumatoïde artritis. Voor malaria wordt het allang niet meer gebruikt, onder andere vanwege de bijwerkingen. Paracetamol, daarentegen, is over-the-counter verkrijgbaar en kan dus makkelijk misbruikt worden door de patiënt.

Osterhaus geeft college

Vanaf 16:30 vertelt Osterhaus dat in Amerika, onder druk van Trump, de FDA het gebruik van HCQ in de eerstelijn heeft vrijgegeven, maar dat ze daar snel door het hoge aantal klachten een waarschuwing over hebben uit doen gaan, en dat er zojuist een gestructureerd onderzoek in de eerstelijn gestart is.

Vitamine D

Vanaf 20:45 komt Elens er weer in en hij betoogt dat je HCQ niet in het ziekenhuis moet gebruiken, want dan werkt het niet. Volgens hem moet je het vroeg gebruiken, voordat klachten ernstig zijn, en werkt het alleen in combinatie met zink en vitamine D.

Ten eerste is opmerkelijk dat de cocktail plotseling anders is. Een kwartier geleden bevatte die nog azitromycine, en nu, in plaats daarvan, vitamine D. Ten tweede is opmerkelijk dat alleen een huisarts in een dorpje in de Peel deze kennis zou hebben. Op dat moment was er slechts één artikel met onderzoek over het effect van zink op RNA-virussen. Dat onderzoek was slechts in vitro, en er is geen follow-up die dit uitprobeerde in vivo, hoewel het artikel alweer tien jaar oud is.

Elens claimt vervolgens dat in Rusland, Turkije, Marokko en Algerije “zijn” behandeling in de eerstelijn zou worden toegepast, en dat de case fatality rate daar gigantisch gedaald is. Ik heb deze claims (nog) niet geverifieerd.

Hij claimt ook dat een Australische miljardair geld heeft gedoneerd om HCQ te kopen. Dat klopt, maar dat is natuurlijk geen enkel argument.

Vanaf 22:10 herhaalt Elens dat HCQ geen plaats zou hebben in de ziekenhuizen, en dat je zink moet gebruiken. Hij legt daarbij uit dat HCQ een zink ionofoor zou zijn. Ook voor die claim is er welgeteld één paper, uit 2014, dat dit geconstateerd heeft in vitro, bij kankercellen.

Op 22:30 zegt Pauw “probeer het vooral niet thuis”, waarop Elens instemmend knikt. Kennelijk meende hij dat laatste niet zo, want hij is sindsdien zijn site Zelfzorg-COVID19 begonnen waarop hij juist propageert dat mensen thuis gaan rommelen met de door hem voorgestane medicijnen.

Tot slot zegt Elens dat hij zijn bewijzen heeft opgestuurd naar de NHG en dat we het wel zullen zien in de richtlijnen. Ondertussen heeft hij een petitie opgestart die hij aan VWS gaat aanbieden.

Conclusie

Elens bagatelliseert eerst de ziektelast van COVID-19 en doet heel nonchalant over verspreiding. De grootte van zijn patiëntengroep is statistisch niet significant en er zijn de nodige vraagtekens bij. Zijn claims over het werkingsmechanisme doorstaan de toets der kritiek ook niet: die zijn gebaseerd op kleine in vitro-studies die nooit zijn gerepliceerd in vivo.

Je ziet hier al duidelijk iemand die zo overtuigd is van zijn eigen gelijk dat hij niets anders accepteert.