Gepubliceerd op 01-09-2022 en laatst gewijzigd op 02-09-2022 <!– door Daniël Tuijnman –>

De visie van Jona Walk hoe de overheid pandemiebestrijding moet doen

De wijziging van de Wpg

Op 30 augustus 2022 zaten Stan Baggen en Jona Walk in de studio van complotfietser Flavio Pasquino om hun visie, en die van hun club De Vierde Golf, op de voorgestelde wetswijziging van de Wet Publieke Gezondheid (Wpg) te geven.

Dit wetsvoorstel behelst:

Dit wetsvoorstel is de eerste tranche van de aanpassing van de Wet publieke gezondheid (Wpg) voor een versterkte pandemische paraatheid. Het creëert een structureel wettelijk kader voor de bestrijding van infectieziekten met pandemisch potentieel, waarbij de betrokkenheid van beide Kamers der Staten-Generaal en de bescherming van grondrechten wettelijk is verankerd.

Het geeft dus een permanent wettelijk kader aan (een aantal van de) maatregelen zoals die de afgelopen 2,5 jaar genomen zijn middels noodmaatregelen, voor bestrijding van de rest van deze pandemie en voor bestrijdingen van volgende pandemieën. Per slot van rekening komt er vroeg of laat wel weer een pandemie; en gezien de massale intensieve veehouderij, varkenshouderij en kippenhouderij zou dat zelfs zomaar kunnen komen door een zoönose van eigen bodem.

Walks eerdere uitspraken

In het verleden heeft Walk zich regelmatig uitgesproken tegen allerlei maatregelen. Op 26 maart 2021, bijna anderhalf jaar geleden dus, sprak ze zich in De Gelderlander uit tegen vaccineren van niet-kwetsbaren. In februari van dit jaar was zij een van de initiatiefnemers van de petitie “Onverdeeld Open” die zich tegen het corona-toegangsbewijs keerde.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat Walk ook nu tegen dit wetsvoorstel is. Maar de mate waarin is wel heel radicaal.

Walks visie op het wetsvoorstel

Tegen het eind van het interview, op 42:31 vraagt Pasquino:

Nu gaat er nog gesleuteld worden aan deze concept-wetswijziging van de Wet Publieke Gezondheid. Er zal ongetwijfeld nog wat veranderd worden, komma’s verzet worden en wat zinnetjes anders geschreven worden. Denken jullie dat er een wetswijziging bestaat die verstandig is, of zeg je: nee, hij moet er gewoon niet komen?

Vervolgens geeft Walk vanaf 42:56 als antwoord:

Persoonlijk vind ik niet dat deze wet er moet komen. Ik denk dat dit normaliseren van het nemen van vrijheidsbeperkende maatregelen als een manier om een infectieziekte te bestrijden, dat dat eigenlijk gewoon niet de juiste manier is. Ik zou veel meer pleiten voor goede informatie, goede voorlichting, goed onderzoek, goede zorg en vooral dingen vrijblijvende adviezen maken.
Ik vind dat je hiermee — kijk, mensen, alleen al mijn oudere patiënten die op het spreekuur komen verschillen heel veel in wat voor risico ze willen nemen qua gezondheid. Sommigen zijn heel voorzichtig en willen geen risico lopen om corona te krijgen, en sommigen zeggen: ja, ik neem liever wat risico als het anders betekent dat ik niet met mijn kleinkinderen naar het restaurant of de speeltuin kan omdat die plekken gesloten worden. Allebei die dingen zijn oké, allebei die dingen zijn helemaal prima. Het is een persoonlijke keuze.
En ik denk dat we heel voorzichtig moeten zijn als maatschappij om dat soort hele fundamentele, heel persoonlijke keuzes uit handen te geven en top-down vanuit de overheid te laten opleggen. Daar ben ik eigenlijk niet voor.

Deze visie is ronduit verbijsterend voor een arts. Ik herhaal nog een keer: dit antwoord geldt dus niet alleen voor het verloop van deze pandemie, dit antwoord geldt ook voor elke volgende pandemie die op ons pad komt.

De consequenties van deze visie

Walk ontkent hiermee de legitimiteit van de overheid in het bestrijden van een pandemie. Ze reduceert het bestrijden tot wat adviezen die de overheid kan geven aan de burgers, en die burgers maken vervolgens individuele keuzes over hoe ze hun eigen gezondheid beschermen. Maar een pandemie is bij uitstek een verschijnsel dat de gehele maatschappij, het collectief, treft, en niet individuele burgers. Derhalve vereist een pandemie ook collectieve maatregelen. Dat wisten de middeleeuwse stadsbesturen al, met hun zeer beperkte kennis over de werking van infectieziekten, toen ze quarantaines instelden voor binnengekomen schepen, herbergiers opdroegen gastenlijsten in te leveren en bewoners van een geïnfecteerd huis om het huis als zodanig te markeren, om maar enkele van de maatregelen te noemen.

Maar Walk wil van dat alles niets. Anderhalve meter afstand houden? Dat is bij haar een individuele keuze. Maar dat werkt niet: ik kan wel anderhalve meter afstand willen houden, maar ik ben afhankelijk van de welwillendheid van anderen of zij dat ook respecteren. Mondmaskers dragen? Dat is bij haar ook een individuele keuze. Maar mijn besmettingsrisico hangt er (vooral) van af dat de mensen om mij heen een mondmasker dragen en zo hun uitstoot aan virusdeeltjes verminderen. Vaccinatie? Ook dat is bij haar een individuele keuze. Maar mijn besmettingsrisico hangt er in significante mate mede vanaf of de mensen met wie ik omga gevaccineerd zijn en daardoor een lagere kans hebben besmet te zijn en de infectie over te dragen.

Zo kan ik doorgaan met voorbeelden geven waarom dit niet werkt. Bestrijding van een collectief gevaar zoals een infectieziekte staat of valt ermee dat maatregelen collectief afgekondigd worden en (in principe) door iedereen opgevolgd worden. Vrijblijvendheid daarin is dodelijk voor het effect van de maatregelen. Sterker nog, zoals tweep @EsoClose terecht opmerkt:

Het ironische is, dat prioriteit geven aan individuele vrijheid, niet alleen slechter is voor het collectief maar ook voor dat individu, want die ziet zijn eigen risico ook exploderen. Niet gevaccineerd zijn kan je je alleen veroorloven als de rest het wel is.

— MrNatural (@EsoClose) September 2, 2022

Code zwart

In het bijzonder betekent zo’n vrijblijvendheid een levensgroot risico voor code zwart of zelfs het in elkaar zakken van de gehele zorg. We hebben bij deze pandemie gezien hoe zowel bij de eerste als bij de derde golf de ziekenhuizen tot de nok toe belast raakten en we maar ternauwernood genoeg IC-capaciteit hadden om de COVID-patiënten te behandelen. Bij de derde golf is door de overheid de meest draconische maatregel genomen — de avondklok — en we hebben gezien hoe bepaalde bevolkingsgroepen daarop gereageerd hebben. Het behoeft weinig fantasie om voor te stellen hoe, bij vrijblijvendheid van adviezen, de ziekenhuizen zodanig overbelast geraakt zouden zijn dat de gehele zorg in elkaar zou zijn geklapt.

Ik kan me er niets bij voorstellen dat Walk deze consequenties niet zou hebben doordacht. Het is ronduit verbijsterend en ontluisterend dat ze kennelijk bij een volgende pandemie, of een opleving van deze, op zo’n situatie zou willen afsturen; en dat voor iemand die in hetzelfde interview eerst nog vertelt hoe ze in deze pandemie zelf aan het bed gestaan heeft van COVID-patiënten om ze te behandelen.

Kort voor het hierboven getranscribeerde stuk heeft Walk nog kritiek op minister Ernst Kuipers omdat hij niet van zin is om de IC-capaciteit op te schalen, maar dat is een drogreden die al talloze malen onderuitgehaald is. Bij een R₀ van 2 en een incubatietijd van 5 dagen, zoals de originele Wuhan-variant van het SARS-CoV-2-virus had, vindt er elke vijf dagen een verdubbeling van het aantal IC-opnames plaats; een verdubbeling van de IC-capaciteit betekent dus slechts dat je jezelf vijf dagen extra respijt geeft, tegen grote investeringen in opleiding van personeel, maar het is geen structurele maatregel.

Goede informatie of desinformatie

Het is verder een gotspe dat Walk hier pleit voor “goede informatie en goede voorlichting”. Zelf heeft ze in deze pandemie de nodige antivax-uitspraken gedaan, heeft ze de gevaarlijke desinformatie gepromoot van het Artsen COVID Collectief en, recentelijk, van Theo Schetters en Robert Malone. Walk is wel een van de laatsten van wie we kunnen vertrouwen dat we goede informatie en goede voorlichting krijgen.

Health supremacy

De opvattingen die Walk hier ventileert passen in het kader van wat filosoof Maarten Steenbergen “health supremacy” noemt. In deze ideologie zijn er gezonde mensen die geen of nauwelijks merkbare last hebben van COVID (of een andere ziekte die de revue passeert), en die lak hebben aan regels en maatregelen; en aan de andere kant kwetsbare mensen die het maar voor zichzelf uit moeten zoeken en, zo lijkt het haast, het in de ogen van de health supremacist, niet waard zijn om te leven.

Dat laatste is inderdaad de consequentie van Walks opvatting dat de overheid er alleen is om adviezen te geven maar dat ieder het maar voor zichzelf moet uitzoeken. In haar maatschappijbeeld ontzegt ze kwetsbaren enige bescherming van de overheid voor hun gezondheid.

De ironie wil natuurlijk dat het niet zomaar van buiten te zeggen is wie kwetsbaar is en wie niet. Robin Fransman en Hans Schonewille dachten ook dat ze niet kwetsbaar waren, maar beiden zijn overleden aan COVID-19. Maar dat doet niet af aan het ideologische idee.

De parallellen tussen health supremacy, met de gezonde mens als Übermensch, en de Nazi-ideologie met de Ariër als Übermensch zijn onmiskenbaar, zoals Steenhagen in dat essay uitwerkt.

Conclusie

De opvattingen van Walk over de taak van de overheid in een pandemie zijn verbijsterend. Als arts heeft ze ook de taak om ziekte te helpen voorkomen, maar haar opvattingen druisen daar tegenin en ze ontzegt de overheid het recht om op dat vlak in te grijpen. Deze opvattingen zijn mijns inziens niet verenigbaar met de waarden die ze als arts geacht wordt uit te dragen.

Haar opvattingen zijn ook fascistisch van aard, wat nogal opmerkelijk is voor iemand die begin dit jaar nog GroenLinks-lid was.

Naschrift

In de discussie die zich op Twitter op 2 september 2022 ontspon, naar aanleiding van deze uitlatingen en het artikel in de NRC van o.a. Walks hand, besloot zij diverse tweeps die vragen aan haar hebben te blokkeren. Zo weinig zijn haar grote woorden over “open discussie” en “verbinding” die ze zo vaak noemt, dus kennelijk waard.

Dit is dus de wijze waarop Jona openstaat voor "een open discussie met de burger," zoals zijzelf vaak propageert 👇 pic.twitter.com/TrpBqgT0LV

— Dieles Stolk (@DCSZ14) September 2, 2022