Andrew Wakefield
Gepubliceerd op 21-04-2021 en laatst gewijzigd op 05-09-2021 <!– door Daniël Tuijnman –>

Andrew Wakefield is de peetvader van de moderne antivax-beweging. Zijn Lancet-artikel uit 1998 dat een verband suggereerde tussen het BMR-vaccin en autisme gaf deze (onterechte) associatie een boost en een zweem van respectabiliteit en wordt vandaag de dag nog steeds door antivaxxers geciteerd. Dit artikel is de grootste fraude in de medische wetenschappen van zeker de laatste 25 jaar.
Allereerst een opmerking over Wakefields titulatuur. In diverse artikelen of webpagina’s wordt hij “Dr. Andrew Wakefield” genoemd. Dat is incorrect. In Nederland betekent “Dr” dat iemand gepromoveerd is; dat is Wakefield niet, hij heeft ook geneeskunde gestudeerd en de MBBS-graad (Bachelor of Medicine, Bachelor of Surgery) gehaald, de gebruikelijke graad in Engeland, maar hij is nooit gepromoveerd, hoewel hij wel het nodige onderzoek gepleegd heeft. In de Engelstalige wereld wordt “Dr” gebruikt ter aanduiding van iemand die arts is; maar dat is Wakefield ook niet, want in 2010 heeft de GMC (General Medical Council) hem zijn artslicentie ontnomen.
Voor een uitgebreide biografie van Wakefield verwijs ik naar het boek “The Doctor Who Fooled the World” van Brian Deer, de journalist die Wakefield ontmaskerd heeft. Een goed overzicht van Wakefields fraude is ook te vinden in Deers artikelenreeks in de BMJ uit 2011:
- The fraud behind the MMR scare
- How the case against the MMR vaccine was fixed
- How the vaccine crisis was meant to make money
- The Lancet’s two days to bury bad news
en verder Brian Deers website en diens documentaire “DIspatches” voor Channel 4 uit 2004:
en Jeff Holiday’s videoserie over Vaxxed:
Wakefield studeert in 1981 af aan het St. Mary’s Hospital Medical School (thans onderdeel van Imperial College), en specialiseert zich als maag-darm-chirurg. In 1993 baart hij voor het eerst opzien met zijn hypothese dat er een verband zou zijn tussen het mazelenvirus en de ziekte van Crohn. Later maakt hij daar een verband tussen mazelenvaccin (dat levend-verzwakt virus bevat) en de ziekte van Crohn. Deze claims verdwijnen na verdere studies.
Het vermeende verband tussen BMR en autisme
Wakefield raakt daarna in de ban van de excentrieke Amerikaanse professor Hugh Fudenberg, die een verband meende te zien tussen mazelenvaccin en autisme. Vanaf 1996 wijdt hij zich hieraan, terwijl hij verbonden was aan het Londense Royal Free Hospital. Wakefield wordt benaderd door letselschade-advocaat Richard Barr, die namens een aantal ouders een rechtszaak tegen de fabrikanten van het BMR-vaccin aan het voorbereiden is. Wakefield gaat onderzoek opzetten om te bewijzen dat het BMR-vaccin autisme veroorzaakt. Barr fourneert hem hiervoor ruim £ 400.000 uit eigen zak c.q. van zijn cliënten, en nog eens £ 55.000 die Barr heeft losgekregen van de Legal Aid Board — overheidsgeld dus dat bestemd is om minvermogenden toegang te geven tot de rechtsgang. Wakefield vertelde niets over deze financiën aan zijn baas en mede-auteur, John Walker-Smith, noch gaf hij dit aan bij het artikel als belangenverstrengeling.
Wakefields 12 patiënten werden hem aangedragen door een antivax-actiegroep, JABS. Maar omdat ook deze patiëntjes niet netjes aan het patroon voldeden dat Wakefield graag zag, sjoemelde Wakefield in het paper dat hij schreef met de patiëntgegevens. Hij claimde van 9 dat ze “regressief autisme” vertoonde, maar 3 daarvan hadden niet eens een autisme-diagnose. Vijf vertoonden al symptomen van autisme voordat ze de BMR-vaccinatie kregen, en diversen pas maanden na de BMR-vaccinatie. Deze verschillen kwamen pas aan het licht tijdens het onderzoek van de GMC (General Medical Council).
Onethische handelingen
Wakefield dacht zijn stelling te kunnen bewijzen door aan te tonen dat er mazelenvirus in de ingewanden van de patiëntjes aanwezig was. Daartoe liet hij een colonoscopie uitvoeren op zijn jonge patiëntjes, en toen dat niets opleverde, ook een lumbale punctie, een niet ongevaarlijke operatie waarbij voor onderzoek enig vocht uit het ruggenmerg wordt gehaald. Voor deze operaties had Wakefield niet de benodigde medisch-ethische toestemming.
Verjaardagsfeestje
Om bloedmonsters van zijn patiënten te kunnen vergelijken met de normale bevolking, had Wakefield een controlegroep nodig. De wijze waarop hij deze recruteerde was hoogst onorthodox. Op het verjaardagsfeestje van zijn zoon bood hij diens vriendjes elk £ 5,00 als ze bloed zouden afstaan. Het ergste nog is dat Wakefield niet eens inzag dat dit onethisch was: hij vertelde dit als grappige anecdote tijdens een lezing in de VS.
Eigen vaccin
Intussen waagde Wakefield zich ook nog in het zelf bedenken van een vaccin. Hij ging daarbij uit van de mythische “transfer factor”, een stofje dat in de jaren 1960 was gehypothetiseerd maar waarvan nooit het bestaan was aangetoond en waar allang niet meer in geloofd werd. Wakefield bedacht een ingewikkelde opzet waarbij een muis geïnfecteerd moest worden met mazelen, en dan de witte bloedcellen van de muis in een zwangere geit geïnjecteerd zouden moeten worden. De colostrum (eerste melk na de geboorte) van de geit zou dan beschermen tegen mazelen.
Wakefield vroeg een patent hiervoor aan in 1997, en noemde daarin Fudenberg, zonder diens medeweten, mede-uitvinder. Hij zou zijn “vinding” aan diverse immunologen uitleggen die hem daarover uitlachten.
Anders dan het BMR-vaccin — twee prikken en je bent levenslang beschermd tegen mazelen — zou je Wakefields concoctie maar liefst driemaal daags moeten drinken om beschermd te blijven. Wie is er nu de geldwolf, de farmaceutische industrie of de “alternatieven”?
Het Lancet-artikel
In 1998 publiceerde de Lancet het infame artikel van Wakefield en 12 co-auteurs, “Ileal-lymphoid-nodular hyperplasia, non-specific colitis, and pervasive developmental disorder in children”, waarin hij een nieuw syndroom “autistische enterocolitis” voorstelde, en suggereerde dat er een verband was tussen de BMR-vaccinatie en autisme. Dat verband was weliswaar niet aangetoond, maar de ouders van de kinderen zagen het wel en vervolgonderzoek zou het vast wel aantonen. Dat vervolgonderzoek dat dat dan uiteindelijk deed was Wakefields artikel “Potential viral pathogenic mechanism for new variant inflammatory bowel disease” uit 2002. Daarin sjoemelde Wakefield met de PCR-test om een meting van ruisniveau op te krikken naar “signaal”:
Terug naar 1998: Wakefields artikel bewees niets, maar hij deed alles om dat wel te suggereren. Hij organiseerde een persconferentie waarop hij zei dat het verstandig was om de BMR-vaccinatie op te schorten tot er meer duidelijkheid was. Daarbij kregen de journalisten ook een videoband met zeer suggestief materiaal erop. Allemaal hoogst opmerkelijk voor een artikel dat niet meer was dan een reeks van 12 case studies; en het is ook hoogst opmerkelijk dat zo’n artikel de Lancet haalde. Hoofdredacteur Richard Horton heeft daar nog steeds wat over uit te leggen. De pers ging met het verhaal aan de haal en er ontstond in het Verenigd Koninkrijk, en daarbuiten, een “MMR scare”: de BMR-vaccinatiegraad daalde tot zelfs onder de 80% in het VK in de daaropvolgende jaren, in sommige delen van Londen zelfs tot de helft daarvan.
Ontmaskering en veroordeling
In 2004 publiceerde free-lance journalist Brian Deer in de Sunday Times een artikel waarin hij de financiële belangen van Wakefield onthulde. Later in 2004 maakte Deer een documentaire voor het Channel 4-programma “Dispatches” (zie de video hierboven) waarin hij meer onthullingen deed. Daarin zien we ook Fudenberg, Wakefields Amerikaanse mentor, aan lager wal geraakt vertellen dat hij een medicijn tegen autisme heeft dat hij op zijn keukentafel prepareert uit zijn eigen beenmerg. In 2005 begon Wakefield een smaadproces tegen Deer en Channel 4, betaald door de Medical Protection Society, dat hij in 2007 uiteindelijk zou laten vallen.
Naar aanleiding van deze onthullingen hebben 10 van de 12 mede-auteurs van Wakefield een “retraction of interpretation” gedaan, waarin ze afstand namen van de suggestie van een link tussen BMR-vaccinatie en autisme.
In 2007 begint de GMC, het Britse equivalent van ons Medisch Tuchtcollege, aan een onderzoek naar het handelen van Wakefield, zijn collega Simon Murch en zijn baas John Walker-Smith, een onderzoek dat maar liefst 3 jaar zou duren. Gedurende dit onderzoek lukt het Brian Deer om de patiëntjes, die in het GMC-onderzoek slechts als “patiënt 1” enz. aangeduid werden, te identificeren en op te sporen, en zo komt hij erachter dat Wakefield in zijn Lancet-artikel gelogen had over hun medische geschiedenis. Hierover publiceert hij in 2009 in de Sunday Times, waarop Wakefield een klacht indient bij de Press Complaints Commission. Deze klacht wordt door de PCP aangehouden hangende het GMC-onderzoek en Wakefield laat de klacht uiteindelijk vallen.
In januari 2010 oordeelde de GMC na een onderzoek van enkele jaren Wakefield schuldig aan onethisch gedrag inzake de medische handelingen die hij liet uitvoeren op zijn patiënten, inzake het verjaardagsfeestje, en voor het niet aangeven van de ontvangen betalingen van de Legal Aid Board. De GMC heeft Wakefield daarbij de artslicentie ontnomen. Ook zijn baas Walker-Smith werd de artslicentie ontnomen; Murch werd vrijgesproken.
Vijf dagen daarna heeft de Lancet het infame artikel teruggetrokken.
Verdere rechtszaken
Walker-Smith, hoewel al gepensioneerd, liet het niet zitten bij zijn veroordeling door de GMC en is daarna naar de High Court, de gewone rechter gegaan, om die aan te vechten. Het High Court heeft hem daarbij in het gelijk gesteld. Wakefield-aanhangers gebruiken dit als argument dat Wakefield ook onschuldig zou zijn, maar de aanklachten tegen Walker-Smith en Wakefield vertoonden nogal verschillen. Dorit Reiss gaat daar in dit artikel op in. Overigens was Wakefield ook al begonnen met een zaak voor het High Court, maar heeft deze laten vallen.
Vanuit Texas heeft Wakefield nog rechtszaken aangespannen tegen Brian Deer, de BMJ en Fiona Godlee, de hoofdredacteur van de BMJ, maar is daarin jammerlijk gefaald. De Texaanse rechters vonden dat een Brit die een rechtszaak begint tegen een andere Brit over uitlatingen in een Brits blad daarvoor bij een Britse rechter moesten zijn. Afgezien daarvan zou zijn zaak voor een Amerikaanse rechter ook inhoudelijk hopeloos zijn geweest.
Wakefield in Amerika
Daags na de persconferentie in 1998 zit Wakefield met managers van het Royal Free en met de ouders van één van de patiëntjes, als investeerder, om de tafel om zijn eigen “vaccin” te commercialiseren. Aan deze plannen komt een eind als in 1999 er een nieuwe manager komt in het Royal Free, die van Wakefield meer en beter bewijs verlangt voor zijn vermoedens. Wakefield weigert dit, en uiteindelijk vertrekt hij in 2001 met een gouden handdruk uit het Royal Free en gaat naar de VS. Van de plannen met zijn eigen “vaccin” komt niets.
Na een paar jaar in Florida te hebben samengewerkt met Jeff Bradstreet, gaat Wakefield in 2004 naar Austin, Texas, en richt daar autisme-centrum Thoughtful House op, waar hij ook directeur van wordt. In 2010, nadat zijn artslicentie afgenomen is, neemt Wakefield ontslag, en hernoemt het centrum zich in “The Johnson Center for Child Health and Development”.
Somali’s in Minneapolis
Toen het ernaar leek dat in de Somalische gemeenschap in Minneapolis een hogere incidentie van autisme was, heeft Wakefield deze gemeenschap diverse malen bezocht en hen verteld dat er een link tussen autisme en het BMR-vaccin zou zijn, waarna de vaccinatiegraad daalde van ca. 90% naar ca. 40% en er in 2011 uiteindelijk een uitbraak van mazelen plaatsvond.
Dit is slechts één voorbeeld van hoe Wakefield in de VS de publieke opinie bleef proberen te bespelen met zijn desinformatie.
Vaxxed
In 2016 produceerde Wakefield, samen met video-editor Del Bigtree, de film “Vaxxed”, waarin enerzijds Wakefield zijn verhaal doet — uiteraard verdraaid en met weglating van cruciale feiten — en anderzijds het verhaal van de “CDC whistleblower” verteld wordt, een non-verhaal over een CDC-medewerker die zogenaamd onwelgevallige informatie zou onthullen. Aansluitend heeft Wakefield onder het label “Vaxxed” een reality-TV-serie in de vorm van een roadshow gepubliceerd. Een van de afleveringen daarvan gaat over het tragische gevel van Alex Spourdalakis, een zwaar autistische jongen die specialistische hulp nodig had. Wat Wakefield daarin niet vertelt is dat hij en zijn medestanders de moeder van Alex tegen zijn behandelaars hebben opgehitst, met als resultaat dat zij Alex uit de kliniek weggehouden heeft en uiteindelijk hem vermoord heeft.
Scheiding
In 2017 is Wakefield gescheiden van Carmel, die 32 jaar lang zijn vrouw is geweest. Sindsdien heeft hij een relatie met het Australische supermodel Elle Macpherson, die zelf een grote naam heeft in de wellness-wereld.
Wakefield heeft zelf altijd een imago opgehouden dat hij armlastig zou zijn, maar de realiteit is anders: het verspreiden van antivax-propaganda levert een goed belegde boterham op. Bij zijn scheiding kon hij het zich permitteren zijn vrouw de villa van ruim 1 miljoen dollar te laten.
